Verwennerij en comfort op de Camino zijn verre van een moderne uitvinding

2025-03-03

De Camino de Santiago is al eeuwenlang een iconische reis, beroemd om zijn spirituele, historische en culturele betekenis. De populariteit van de Camino is de afgelopen jaren gestaag toegenomen, en dat is niet verwonderlijk. Tegelijkertijd is het aanbod van diensten en comfort meegegroeid. Tegenwoordig is het heel goed mogelijk om de Camino te voet of met de fiets af te leggen zonder zelf je bagage te dragen; je kunt je etappes min of meer naar eigen inzicht indelen en in een comfortabel bed op je eigen kamer overnachten – dit alles terwijl je onderweg kunt genieten van de culinaire hoogtepunten van Noord-Spanje.

Met andere woorden, de Camino is nu ook toegankelijk voor wie niet kan, durft of wil vertrekken zonder te weten waar de volgende overnachting zal zijn, en die geen behoefte heeft om in eenvoudige slaapzalen met gedeelde sanitaire voorzieningen te verblijven.

Veel mensen denken dat deze gemakken louter het gevolg zijn van de populariteit van de Camino, maar niets is minder waar. Pelgrims hebben door de eeuwen heen altijd gebruikgemaakt van de middelen die tot hun beschikking stonden om hun Camino zo comfortabel mogelijk te maken. Het is een mythe dat alle pelgrims in vroegere tijden de Camino onder eenvoudige en sobere omstandigheden aflegden.

Al in de middeleeuwen en de renaissance waren er pelgrims die met veel meer comfort reisden dan het klassieke beeld van de arme wandelaar met staf en mantel doet vermoeden. Historische bronnen (zie onderaan de pagina), zoals reisdagboeken, kronieken en kloosterarchieven, tonen aan dat rijken en edelen vaak betaalden voor betere accommodaties, werden vergezeld door bedienden en verbleven in kloosters of herbergen waar ze aanzienlijke bedragen doneerden om een goed bed en goede maaltijden te waarborgen.

“Het idee dat de Camino voor iedereen altijd een even ‘harde’ ervaring is geweest, is een latere romantisering. In werkelijkheid maakten pelgrims in iedere periode gebruik van de hulpbronnen en technologieën die voorhanden waren.”

Voor velen was een pelgrimstocht naar Santiago zowel een religieus als een sociaal/politiek evenement, waarbij het belangrijk was om status en rijkdom te tonen – als een soort ‘netwerken’ avant la lettre. Welgestelden konden bijvoorbeeld paarden, muildieren en dragers inzetten om hun bagage te vervoeren, en soms huurden ze lokale gidsen om de reis gemakkelijker en veiliger te maken. We weten ook dat adel en zelfs vorsten soms met een groot gevolg op pelgrimstocht gingen, wat een duidelijke stempel drukte op de plaatsen en herbergen die ze aandeden.

Kortom, het is niets nieuws dat een pelgrimstocht gepaard kan gaan met een zekere mate van comfort. Net zoals rijke pelgrims destijds gebruikmaakten van de ‘moderne’ voorzieningen van hun tijd, kunnen wij tegenwoordig profiteren van bagagevervoer, privé-kamers en digitale hulpmiddelen – zonder de diepste essentie van de Camino uit het oog te verliezen. Waar het uiteindelijk om draait, is de innerlijke en uiterlijke transformatie, het ontmoeten van cultuur en natuur en het samen optrekken met andere pelgrims onderweg.

Bij Spain is More combineren we de mogelijkheden van nu met de historische en spirituele ziel van de Camino, zodat je kunt profiteren van een comfortabelere reis.

Comfortabele accommodaties

Eeuwenlang is de Camino een combinatie geweest van het praktische en het spirituele. Ook in vroegere tijden waren er grote verschillen in hoe men reisde en overnachtte, afhankelijk van iemands financiële middelen. Vroeger sliepen veel pelgrims in eenvoudige onderkomens of zelfs onder de blote hemel. Toch betaalden welgestelde reizigers zelfs eeuwen geleden al voor betere bedden, privéaccommodaties of kloosterverblijven met meer rust en veiligheid.

Tegenwoordig is het veel eenvoudiger om voor comfortabele opties te kiezen, terwijl het uitgangspunt van een persoonlijke en diepgaande reis onveranderd blijft. Je kunt nog steeds kiezen voor gedeelde slaapzalen, maar als je zeker wilt zijn van voldoende nachtrust, biedt Spain is More privékamers met een eigen badkamer. Zo kun je genieten van een verfrissende douche en een goede nachtrust, zodat je uitgerust verder kunt wandelen.

Reis licht en focus op jouw Camino

Historisch gezien droegen pelgrims meestal hun volledige bepakking zelf. Echter, rijke reizigers konden dragers of lastdieren inschakelen om hun bagage te vervoeren, zodat ze minder hoefden te sjouwen. Die mogelijkheid is er nu voor iedereen – je hoeft geen adellijke titel te hebben om je bagage van de ene naar de andere accommodatie te laten brengen. Bij Spain is More regelen we de bagagetransfer, zodat jij zonder extra gewicht kunt wandelen en volop kunt genieten van de route.

Technologie ten dienste van de pelgrim

Eeuwen geleden waren ervaren lokale gidsen en mondelinge overlevering cruciaal om de weg te vinden. De welgestelden konden zelfs professionele begeleiders inhuren die bekend waren met de gevaren van de route. Tegenwoordig kun je je oriënteren met apps, online kaarten en GPS. Deze technologie doet niets af aan de essentie van de Camino; het helpt je vooral om je te concentreren op de ervaring zelf, terwijl je tegelijkertijd op de hoogte en gerustgesteld blijft. We bieden bovendien 24/7 ondersteuning als je vragen of problemen hebt.

Binnen één dag naar en van de Camino

De Camino bestaat al meer dan 1000 jaar, terwijl commerciële vluchten nog geen eeuw oud zijn. Wat we nu zien als ‘het begin van een Camino-route’, was in vroegere tijden slechts het laatste gedeelte van de tocht. Een uitgebreid netwerk van wegen loopt door Frankrijk, voornamelijk richting St. Jean Pied de Port. Voor de pelgrims van vroeger was de reis naar St. Jean Pied de Port vaak langer dan de route van daar naar Santiago de Compostela. Wanneer men Santiago – of zelfs Finisterre – bereikte, was men in feite pas halverwege.

Tegenwoordig arriveert maar een klein deel van de pelgrims te voet op de route; de meesten nemen de trein, bus of het vliegtuig. De dag nadat je je Camino hebt voltooid, kun je dus alweer in je eigen bed liggen.

Het vervoer naar je startpunt en terug naar huis vormt een belangrijk deel van de service die Spain is More haar gasten aanbiedt. We zorgen ervoor dat je op de meest comfortabele manier kunt reizen, of dat nu een combinatie is van vliegen en bus/trein, of dat je zelf een vliegticket hebt geboekt en enkel hulp nodig hebt om bij je startlocatie te komen.

Routes aangepast aan jouw tempo en niveau

Waar men in de middeleeuwen meestal een van de grote hoofdwegen volgde (zoals de Franse route), is het vandaag de dag mogelijk om uit talloze paden en trajecten te kiezen. Bij Spain is More stemmen we je reis af op het door jou gewenste wandeltempo en de afstanden die je dagelijks wilt afleggen. Je kunt naar wens rustdagen inplannen. Of je nu een beginnende of een ervaren wandelaar bent, wij helpen je de ideale route te vinden, zodat je Camino zowel authentiek als behapbaar blijft.

De Camino vandaag: kiezen voor comfort is slechts een voortzetting van een eeuwenoude traditie

De Camino heeft altijd plaats geboden aan diverse manieren van reizen – van de meest sobere tot de meest luxueuze. Kiezen voor comfortabele accommodaties, bagagetransport of moderne technologie maakt je niet minder pelgrim; het maakt de reis eenvoudigweg toegankelijker en laat je focussen op wat echt belangrijk is: je eigen ervaring, reflectie en persoonlijke groei. Net zoals welgestelde pelgrims vroeger gebruikmaakten van de ‘moderne’ voorzieningen van hun tijd, hoef jij geen enkel comfort op te geven in je zoektocht naar transformatie en inzicht op weg naar Santiago de Compostela.

Wil je de Camino de Santiago ervaren met een evenwicht tussen traditie en modern comfort?

Bij Spain is More helpen we je optimaal gebruik te maken van de innovaties die reizen comfortabeler maken, zonder in te leveren op de historische, spirituele en culturele kern die de Camino al eeuwenlang definieert.

Conclusie

Het idee dat de Camino altijd voor iedereen een even ‘harde’ beproeving is geweest, is een latere, geromantiseerde kijk. In werkelijkheid hebben pelgrims door alle tijden gebruikgemaakt van de middelen en technologie die voorhanden waren – of ze nu licht bepakt te voet reisden of met een groot gevolg en een verblijf in de betere vertrekken van kloosters.

Buen Camino!

Bronnen:

Een selectie van bronnen en literatuur die direct of indirect de meer comfortabele of “luxueuze” manieren van pelgrimsreizen in vroegere tijden documenteren. Deze werken en archiefstukken geven een inkijkje in hoe welgestelde, adellijke of zelfs koninklijke pelgrims reisden met bedienden, dieren en betere accommodaties dan wat de arme pelgrim kon bekostigen.

Middeleeuwse handboeken en kronieken

Codex Calixtinus (12e eeuw)
Ook bekend als Liber Sancti Iacobi. Hoewel de nadruk vooral ligt op devotie, routebeschrijvingen en wonderverhalen, bevat de Codex Calixtinus enkele passages over voorbereiding en praktische zaken. De vijf delen van het boek illustreren de toenmalige kijk op de reis van de pelgrim en suggereren — zij het niet heel uitgebreid — dat er verschillen waren tussen rijke en arme pelgrims.

Reisdagboeken en pelgrimsverslagen
Diverse reisdagboeken (bijv. Domenico Laffi’s beschrijvingen uit de 17e eeuw) laten zien dat welgestelde of geestelijke pelgrims vaak comfortabeler reisden en onderweg hulp inhuurden. Hoewel deze bronnen uit de late middeleeuwen en de renaissance stammen, tonen ze wel aan dat “luxe” op de Camino geen nieuw fenomeen is.

Academische werken over middeleeuwse pelgrims

Gitlitz, David M. & Linda Kay Davidson: The Pilgrimage Road to Santiago: The Complete Cultural Handbook (St. Martin’s Press, 2000)
Een gedetailleerde cultuurhistorische beschouwing van de Camino, met aandacht voor geschiedenis, kunst, architectuur en gebruiken. Het beschrijft onder meer hoe de sociale gelaagdheid van de pelgrimstocht (van arme tot adellijke pelgrims) tot uiting kwam in alles, van uitrusting tot overnachtingen.

Melczer, William: The Pilgrim’s Guide to Santiago de Compostela (New York: Italica Press, 1993)
Bevat een vertaling en commentaar op delen van de Codex Calixtinus, evenals achtergrondinformatie over hoe pelgrims — waaronder de meer welgestelden — hun reis organiseerden.

Dunn, Maryjane & Linda Kay Davidson (red.): The Pilgrimage to Compostela in the Middle Ages (New York: Routledge, 1996)
Een bundel met verschillende wetenschappelijke artikelen. Sommige hoofdstukken gaan in op de verschillen tussen arme en rijke pelgrims en leggen uit hoe welgestelden een comfortabelere reis konden “kopen” tijdens de tocht.

Klooster- en ziekenhuisarchieven

Kloosterarchieven langs de historische pelgrimsroutes
Veel kloosters, bijvoorbeeld in Roncesvalles (Navarra) of bij de kathedralen in León en Burgos, hielden boekhoudingen bij en hebben donatieoverzichten bewaard. Hieruit blijkt dat bepaalde pelgrims grote sommen geld konden betalen voor beter onderdak, of giften deden aan de kloosters om zichzelf betere voorzieningen te garanderen (zoals aparte slaapplaatsen, beter voedsel).

Archiefmateriaal van hospitalen en hospicen langs de Camino
Een aantal oude “hospederías,” “hospitales” of “albergues” heeft parochieregisters, tariefboeken of geschreven instructies bewaard. Daarin zijn aanwijzingen te vinden dat welgestelde reizigers extra service konden krijgen, konden betalen om de wachtrij over te slaan, of doneerden aan de uitbreiding van faciliteiten.

Kerkelijke en koninklijke documenten

Koninklijke verordeningen en privilegebrieven
Sommige koningen en adellijke families gaven privileges aan kloosters of hospices langs de route. Uit deze documenten valt op te maken dat men voor bijvoorbeeld edelen of koninklijke afgezanten een betere behandeling verwachtte (of eiste).

Brieven en kronieken over koninklijke pelgrimsreizen
Wanneer koningen, koninginnen of hooggeplaatste edelen een pelgrimstocht ondernamen, werd dat vaak vastgelegd in kronieken en officiële brieven. Daarin wordt doorgaans het grote gevolg van ridders, bedienden, wagens en lastdieren beschreven dat de vorst of edelman vergezelde — een duidelijk teken dat de reis niet op een ascetische manier werd gemaakt.

Secundaire, recentere historische analyses

Fletcher, R. A.: Saint James’s Catapult: The Life and Times of Diego Gelmírez of Santiago de Compostela (Oxford: Clarendon Press, 1984)
De focus ligt voornamelijk op bisschop (later aartsbisschop) Diego Gelmírez (11e–12e eeuw), maar het boek bevat ook informatie over bedevaarten, kloosters en religieuze instellingen. Het beschrijft onder meer hoe geestelijken en rijke families invloed konden uitoefenen op – en voordeel konden halen uit – het pelgrimssysteem.

Coleman, Simon & John Elsner (red.): Pilgrimage Past and Present in the World Religions (Cambridge, MA: Harvard University Press, 1995)
Behandelt pelgrimstochten in verschillende religieuze contexten, waaronder het christendom. Het geeft voorbeelden van hoe macht en economie invloed kunnen hebben gehad op de vormgeving en beleving van pelgrimsreizen.

Terug